Den værste krise i årtier har ramt den globale økonomi. Norden er ikke gået fri og står nu på tærsklen til et år præget af stor økonomisk usikkerhed. Island er særlig hårdt ramt. Nordisk Ministerråds webtidsskrift Analys Norden ser denne måned på konsekvenserne af finanskrisen fra et nordisk perspektiv – med et blik på de turbulente tider, der venter forude.

Det nordiske samarbejde har båret stærkt præg af dette de senere måneder.

På Nordisk Råds Session i Helsinki i oktober kredsede meget af debatten om Islands situation. Statsministrene og finansministrene, som alle deltog i Sessionen, holdt særmøder om krisen. Og Islands statsminister Geir Haarde udsendte på en pressekonference en appel til sine nordiske kolleger om assistance.

Mange islændinge udtrykte efterfølgende skepsis overfor den nordiske solidaritet, som det også fremgår af Analys Nordens islandske artikel. Hvor var broderfolkene henne i nødens stund?

Konkrete initiativer kom der ganske vist ikke umiddelbart efter møderne i Helsinki. Men en arbejdsgruppe af topembedsmænd fra alle de nordiske lande blev nedsat og har siden barslet med en række tiltag for at støtte Islands økonomi.

De nordiske samarbejdsministre har her i december også erklæret, at det er nødvendigt med yderligere hjælp til Island.

Nordisk Ministerråd har som en konsekvens fået i opdrag at udarbejde en plan, der skal udmønte hjælpen i praksis.

Krisen har dog ikke kun ramt Island. Analys Nordens skribenter tegner billedet af en region, der på mange måder er blevet taget med storm af de nye økonomiske vinde.

I Sverige sker der massefyringer og i Danmark er flere års optimisme vendt til frygt for fremtiden – med et markant fald i både forbrugertillid og omsætning til følge.

Norge og Finland satser på hurtigt at komme i mere smult vande, fremgår det af indlæggene herfra i decembers Analys Norden, men også der råder usikkerheden.

I denne måned er der også et indlæg fra Åland, med et blik på krisen fra et af de selvstyrende områder i Norden.

Også her holder man vejret, men satser på at stormen raser forbi uden at skabe den helt store ravage.

Læs mere om vore nordiske skribenters syn på finanskrisen og på de følger vi kan vente i de nordiske lande i tiden der kommer – se mere på analysnorden.org

Læs Analys Norden – December: http://www.analysnorden.org

Den 25. november var der folkeafstemning i Grønland om øget selvstyre. Det blev et klart ja til mere selvstyre efter næsten 30 år under den nuværende selvstyreordning.

Folkeafstemningen gav et overbevisende flertal for et nyt selvstyre.

Grønlands Hjemmestyre oplyser at 75,54 procent stemte for og 23,57 procent af vælgerne stemte nej til øget selvstændighed, mens de resterende stemmer enten var blanke eller ugyldige.

Der var 39.285 stemmeberettigede hvoraf 71,96 deltog procent i afstemningen.

Dermed er der banet vej for, at Grønland overtager flere forvaltningsområder selv og samtidig får ejendomsretten til rigdomme i undergrunden.

Dette vil samtidig påvirke bloktilskuddet fra Danmark, der hidtil er blevet reguleret i takt med, at Grønland har overtaget nye forvaltningsområder.

Fremover vil bloktilskuddet udelukkende opskrives i forhold til stigninger i løn- og pristal og resultatet er således også et ja til større økonomisk uafhængighed.

Grønland overtager blandt andet retsområdet, samt rettighederne til ressourcer og råstoffer i undergrunden.

Den ny selvstyrelov skal træde i kraft på Grønlands nationaldag 21. juni 2009 – præcis 30 år efter hjemmestyrets indførelse i sin nuværende form.

Grønland er i forvejen en fuldgyldig medlem af Vestnordisk Råd og deltager som selvstyrende område i det nordiske samarbejde i Nordisk Råd og Nordisk Ministerråd.

Medlemmer af Vestnordisk Råd 

Grønlands delegation i Nordisk Råd

Grønlands repræsentation i Nordisk Ministerråd

Kilde: www.norden.org

EU-kommissionen offentliggjorde förra veckan ett initiativ om förhållandet mellan EU och Arktis. Nordiska ministerrådet bidrog med konferensen ’’Common Concern for the Arctic’’, som arrangerades i Ilulissat i september, till att sätta den arktiska regionen på dagordningen.

En rad EU-politiker, bland dem fiskekommissionären Joe Borg och Europaparlamentets vice talman Diana Wallis, deltog i konferensen, som således medverkade till att forma EU:s kommande politik på området.

EU-politiken på områden som klimatförändringar, miljö, energi, forskning, fiskeri och transport har ofta direkt inverkan på Arktis.

I samband med offentliggörandet av det nya initiativet fastslog Joe Borg, EU-kommissionär för havsfrågor och fiske, således att det finns stort behov för att EU ska rikta sin uppmärksamhet mot norr.

Det finns möjligheter till ökad ekonomisk aktivitet i området, men också miljömässiga utmaningar som det är absolut nödvändigt att ta fasta på.

– Kombinationen av klimatförändringar och den senaste tekniska utvecklingen omfattar såväl nya möjligheter som utmaningar. Därför behövs en koordinerad insats, för vi kan inte förbli passiva inför den alarmerande utveckling som det arktiska klimatet – och därmed resten av vår planet – är mitt inne i, sade fiskekommissionären.

– Den integrerade havspolitiken kan bli en mycket behövlig plattform för det samarbetet, tillade Borg, i linje med en av de stora prioriteringarna under Islands ordförandeskap i Nordiska ministerrådet 2009, nämligen havsmiljö och fiskeri.

Med initiativet strävar kommissionen efter att främja en gemensam ståndpunkt till arktiska frågor bland medlemsländerna, som med tiden kan utvecklas till en bestämd EU-politik på området.

Rapporten framhäver Nordiska ministerrådets ’’värdefulla arbete för att främja samarbetet i Arktis’’ och lägger grunden till att EU och ministerrådet gemensamt kan undersöka möjligheterna att skapa ett Arktiskt informationscenter.

I initiativet erkänner man också de arktiska befolkningarnas krav på att utnyttja fångstmöjligheterna i Arktis på ett hållbart sätt

Læs rapporten‘The European Union and the Arctic Region

Nordisk Ministerråds arktiske samarbejde

Kilde: www.norden.org

Sammenhold giver styrke. Således uddtrykte Vestnordisk Råds Præsident Kári Páll Højgaard sig til Nordisk Råd mandag i Helsingfors.

– Den store økonomiske krise, der har sat sine spor i hele verden og har ramt Island særligt hårdt, gør at jeg vil opfordre hele Norden til at støtte vores islandske venner, i kampen for at genskabe stabile øknomiske forhold. De nordiske stater er retsstater, og har en lang tradition for demokratisk styring. Når vi står overfor uenigheder og stridsspørgsmål med andre lande, så løser vi dem i en dialog, eller i værste fald ved domstolene. At britiske myndigheder på en offentlig hjemmeside med en liste over regimer, som landet har udstedt freezing orders til, har listet islandsk bank blandt Al Quaida, Taleban, og Nord Korea, er uforståeligt og noget Norden ikke burde finde os i, sagde Kári Páll Højgaard.

Han tog ellers for sig de opgaver som Vestnordisk Råd har som tema for 2008, mellem andet samarbejde om redningsopgaver og styrkelse af redningskapacitet i Nordatlanten

Vestnordisk Råds årsmøde blev afholdt på Grundarfjörður i Island dagene 25.-28. august.  Mødet vedtog en del rekommandationer, samarbejdsbeslutninger, udtalelser m.m.  Klik her for at læse mødets beslutningsreferat.  Referatet indeholder beslutningerne i sin helhed:

Beslutningsreferat fra Vestnordisk Råds årsmøde 2008.

Forfatteren Kristín Helga Gunnarsdóttir fik i morges Vestnordisk Råds Børne- og ungdomslitteraturpris 2008 for bogen Spøgelsesspr.  Prisen som er på 60.000 danske kroner blev overrakt ved en højtidelig ceremoni på Islands Alting.

 

Den vestnordiske dommerkomité siger blandt andet i sin redegørelse, at Draugaslóð er en meget kærkommen bog til de 12 årige. En bog der er fyldt med modsætninger, hvor drømme og virkelighed træder ind i hinandens univers og hjælper til med at løse mysteriet i bogen. ,,Bogen arbejder også med de mere generelle problemer, som ungdommen har at slås med, så som skilsmissebørn, børn, der har svært ved at indordne sig forældrenes og samfundets normer og også de mere generelle problemer som hører til den del af tilværelsen, hvor man bliver voksen.”

 

Dommerkomitéen pointerer, at Kristín Helga Gunnarsdóttir med denne bog har gravet i gamle sagne og skabt en fiktiv historie til de steder, som sagnene er knyttet til, der gør læseren nysgerrig efter at vide mere om alt, som udspiller sig på stederne.

 

Draugaslóð er om den 12 årige dreng Eyvindur, der bor hos sin mormor i Island. Hans mor er i Italien for at lære til Fresco-maler. Eyvindur lever et stilfærdigt liv hos sin mormor og sin morfars genfærd, som plejer at besøge ham i drømme og i virkeligheden.  En dag forsvinder to drenge fra Skotland, som er kommet til Island for at købe heste. Det fylder meget i nyhederne og Eyvindur, der er meget interreseret i islandske sagne, begynder at stykke drømmen sammen, som han gentagne gange drømmer, ved at tegne dem ned.

I sommerferien flytter han og hans mor til Kjølur at passe på et hus, hvor turister plejer at overnatter. Her begynder drømmen at give mening.

 

Draugaslóð er skrevet af den islandske forfatter Kristín Helga Gunnarsdóttir. Hun har udgivet over 10 børne- og ungdomsbøger og er en af de mest læste forfattere blandt de unge på Island.

 

 

Prisen blev uddelt for fjerde gang, men der vælges en vinder af Prisen hvert andet år.  Den vestnordiske dommerkomité består af Oddfríður Marni Rasmussen fra Færøerne, Vera Lise Rosing Olsen fra Grønland og Silja Aðalsteinsdóttir fra Island.

 

Udover Draugaslóð blev børnebøgerne Apollonia fra Færøerne af Edward Fuglø og Abct fra Grønland af Julie Edel Hardenberg nominerede til Prisen 2008.

 

Tidligere har barnebøgerne „Sagan af bláa hnettinum” af Andri Snær Magnason (2002), „Engill í vesturbænum” af Kristín Steinsdóttir og Halla Sólveig Þorgeirsdóttir (2004) og den færøske bog „Ein hundur, ein ketta og ein mús” af Bárður Oskarsson (2006) modtaget Prisen.

Kristínu Helgu Gunnarsdóttur voru veitt Barna- og unglingabókaverðlaun Vestnorræna ráðsins 2008 við hátíðlega athöfn í Alþingishúsinu hinn 9. september.  Á eftir fara erindi sem flutt voru við athöfnina.

 

Karl V. Matthíasson alþingismaður og varaformaður ráðsins bauð gesti velkomna.  Hann sagði:

 

„Barna- og unglingabókaverðlaun Vestnorræna ráðsins voru fyrst veitt árið 2002. Þetta er í fjórða skipti sem verðlaunin eru veitt en tvisvar hafa þau verið veitt íslenskum höfundum.

 

Markmiðið með stofnun verðlaunanna var að hvetja rithöfunda til að nota hæfileika sína til að skrifa bækur fyrir börn og unglinga.  Markmiðið er líka að hvetja þá sem ganga með hugmynd að barnabók til þess að koma henni á blað.

Þar að auki vill Vestnorræna ráðið með verðlaununum leggja á það áherslu að Vestur-Norðurlönd eiga sér víðtæka sameiginlega sögu og samstarf.  Og það er mikilvægt að börn og unglingar kynnist sögum og menningu hvers annars sem allra best.  Að þessu stuðla verðlaunin.

 

Mig langar til að biðja Silju Aðalsteinsdóttur, bókmenntafræðing og meðlim í vestnorrænu dómnefndinni, um að skýra okkur frá valinu í ár.“

 

Silja Aðalsteinsdóttir bókmenntafræðingur og meðlimur í vestnorrænu dómnefndinni flutti eftirfarandi tölu:

„Þegar dómnefndir landanna þriggja, Færeyja, Grænlands og Íslands, velja bækur til tilnefningar hafa þær úr tveggja ára framleiðslu að velja, því verðlaunin eru veitt annað hvert ár. Það var því dávænn bunki sem íslenska dómnefndin lagði af stað með í fyrrahaust. En vinnan var ekki erfið. Við Anna Heiða Pálsdóttir og Ármann Jakobsson urðum mjög fljótlega sammála um yfirburða verðleika Draugaslóðar Kristínar Helgu Gunnarsdóttur, og það reyndist beinlínis skemmtilegt að semja um hana kynningartexta með rökum fyrir valinu.

 

Ekki var síður gaman að fylgja bókinni eftir á þriggja landa dómnefndarfund í Þórshöfn í Færeyjum í júlí. Við tókum bækurnar fyrir í stafrófsröð, og þó að heiti þeirrar íslensku byrji á D var hún síðust í röðinni. Abct og Appólónía voru báðar á undan. Við hældum hverri fyrir sig, öll þrjú, og ég varð æ smeykari um að baráttan yrði erfið. En þegar kom að lokabókinni og ég var búin að kynna hana og höfund hennar með fáum orðum tók færeyski fulltrúinn til máls og hélt bara ekki vatni. Viðurkenndi fúslega og opinskátt að hann væri hugfanginn af sögunni, hún sameinaði allt sem best væri í norrænum barnabókmenntum: spennandi sögu, litríka samtímalýsingu og djúpa virðingu fyrir sögulegri fortíð og menningararfinum. Hann sagði svo margt fallegt um íslenskt þjóðareðli út frá þessari sögu að ég fór hjá mér! Sama var um grænlenska fulltrúann, henni fannst íslenska bókin bera af.

 

Það verður frábært að nota þennan stökkpall til að flytja söguna út í heim, því verðlaununum fylgir þýðingarstyrkur á eitt af stóru norrænu málunum auk þess sem sagan hefur verið þýdd á færeysku og grænlensku og kemur vonandi út þar í einhverju formi. Börn sem lesa þessa sögu fá að kynnast íslenska hálendinu í samtíð og fortíð, fegurð þess og háska, og fátt getur verið hollara. Það hlægir mig ef útlendir unglingar eiga eftir að tala sín á milli um Reynistaðabræður eins og hverjar aðrar sögulegar hetjur.

 

Ég óska Kristínu Helgu innilega til hamingju með þennan heiður sem hún er svo vel að komin.”

Kristín Helga Gunnarsdóttir rithöfundur og verðlaunahafi flutti eftirfarandi ávarp við verðlaunaafhendinguna:

 

Tilgangur minn með Draugaslóð var meðal annars að flytja hálendið inn á heimilin og rifja upp sannar sögur og lognar af Kili.

Það er fortíðin sem  kennir nútíðinni að stíga inn í framtíðina og því er mikilvægt að við höldum áfram að tína upp gamlar sögur- halda þeim á lofti- færa í nýjan búning og flytja á milli kynslóða.

 

Það vill gleymast í amstri neyslusamfélagsins að viðhalda þessum brúarmannvirkjum ævintýra og gamalla þjóðsagna. Þó er það svo mikilvægt fyrir sjálfsmynd þjóðar. Það er mikilvægt að börnin viti af  Reynisstaðabræðrum, Eyvindi og Höllu, Bergþóri í Bláfelli- útilegumönnum, draugum og tröllum- þekki fortíð sinnar þjóðar.

Einn af mínum uppáhaldskörlum úr fortíðinni er Fjalla-Eyvindur og því reyndi ég að tæpa á hans sögu í Draugaslóð og hafa hann dálitið yfir og allt um kring. Ég skrifaði kaflabrot úr bókinni á sólskinsmorgni í ágúst í fyrra flatmagandi í Eyvindartóft þar sem þau Halla bjuggu sér fjallakot á grænum hól við Hveravelli. 

Þessi litla hringhleðsla sem var heimili þeirra hjóna minnir mann á svo margt: hún minnir á ástina, frelsið, fegurðina, vonina og um fram allt smæð manneskjunnar í óbyggðum þessa lands.

Það sló mig þegar ég var þarna við skriftir að leifar þessa fjallakots eru nær ekkert merktar. Sparkað hefur verið úr tóftinni í óvitaskap og grjót úr hleðslu sjálfs Fjalla-Eyvindar nýtt til stígagerðar í gegnum tíðina.

Ég nefni það hér í þessu góða húsi til þess að minna á að við gætum menningarverðmætanna- skilgreinum merka staði, sýnum þeim virðingu og skráum sögu þeirra og segjum svo aðrir megi áfram njóta og þekkja.

Og þannig er vestnorræn samvinna svo mikilvæg til framtíðar. Þessar þrjár agnarsmáu þjóðir, sem rúmast allar í einu hverfi í skandinavískri borg. Þær þurfa að standa vörð um viðkvæman menningararf sinn til að skilgreina sig sem menningarsamfélag. Þar skiptir máli að varðveita gömlu hleðslurnar.

Hver þjóð um sig varðveitir örtungumál. Ábyrgð á viðhaldi þessara tungumála er mikil og í því ferli öllu saman vegur barnabókin þungt. Hún þroskar málvitund barna okkar. Hún opnar þeim áður óþekkta heima og kennir þeim að tjá tilfinningar sínar og koma frá sér meitlaðri hugsun. Lestur barnsins er einnig undirstaða fyrir allar  námsgreinar og opnar glugga tækifæranna.

Í mínum huga eru barna og fjölskyldubókmenntir grunnbókmenntagreinin sem allar aðrar bókmenntir hljóta að byggja á. Þar er verið að þroska lesendur framtíðar og því ber okkur að taka slíkar bókmenntir alvarlega

Þrátt fyrir einfalt yfirbragð við fyrstu sýn.

Kannanir sýna að enn dregur úr lestrarhæfni íslenskra barna. Og við hrópum á bætt grunnskólakerfi.  Auðvitað má laga þar til, en við verðum líka að líta okkur nær, skoða hugarfarið, samfélagslegar tilhneigingar og tíðaranda. Við verðum að kanna hvort þjóðarsálin sveipar sig skikkju naumhyggjunnar þegar kemur að bóklestri barna. Við verðum að spyrja okkur hvort heimilin okkar setji bókaskápa í öndvegi eða bókahillur – hvort við sjálf lesum okkur til ánægju og með börnum okkar. Við verðum að minna okkur á að bækur á heimili eru jafn sjálfsagðar og rafmagn og rennandi vatn. Við verðum að muna að þær eru

fyrir alla og enn hefur ekkert- í annars tæknivæddri veröld  – komið í stað bókar þegar um er að ræða þroskaferli barns.

Á liðnum vetri voru langar biðraðir foreldra með börn á handleggjum fyrir utan splunkunýjar leikfangabúðir. Ég á mér draum um að fram undan séu breyttir tímar- nefnilega biðraðir foreldra með börn á handleggjum fyrir utan bókaverslanir og bókasöfn- Ég vil aftur þakka heiðurinn sem mér er sýndur hér í dag- fjölskyldu minni þakka ég þolinmæðina og svo ekki síst ritstjóra mínum Sigþrúði Gunnarsdóttur fyrir hennar galdur- án hennar væru mínar bækur óttalegur draugagangur…

Karl V. Matthíasson varaformaður Vestnorræna ráðsins veitt að lokum verðlaunin og sagði:

Kæra Kristín Helga.

Mér er það sönn ánægja ásamt formanni íslensku dómnefndarinnar, Silju Aðalsteinsdóttur, að afhenda þér vestnorrænu barna- og unglingabókaverðlaunin.  Þessum alþjóðlegu verðlaunum fylgir mikill heiður enda þarf vinningsbókin að hljóta náð fyrir augum dómnefndarmanna frá þremur ólíkum löndum.  Þess má geta, að til þess að dómnefndarmenn geti tekið afstöðu til tilnefndra bóka, þá eru þær þýddar á hin vestnorrænu tungumálin tvö ásamt dönsku.  Draugaslóð er því búið að þýða á bæði færeysku, grænlensku og dönsku.

Sjálf verðlaunin eru með því allra mesta sem gerist en þau hljóða upp á rétt um milljón krónur.

Kristín Helga er einkar vel að verðlaununum kominn enda eru barnabækur hennar komnar yfir tuginn og eru þær hver annarri betri.  Draugaslóð er hrein snilld.

Gjörðu svo vel!

 

Kristín Helga Gunnarsdóttir hlaut hinn 9. september Barna-og unglingabókaverðlaun Vestnorræna ráðsins 2008 fyrir skáldsöguna Draugaslóð.  Verðlaunin sem nema um milljón íslenskra króna voru veitt við hátíðlega athöfn í Alþingishúsinu.

 

Í rökstuðningi dómnefndar segir meðal annars að bókin sé kærkomin fyrir unglinga á öllum aldri, sagan sé full af mótsetningum þar sem draumur og veruleiki skarist áþreifanlega en samspil þeirra hjálpar til við að leysa leyndardóminn í bókinni.  Dómnefndin leggur jafnframt áherslu á að bókin taki fyrir hversdagsleg málefni, svo sem vanda einstæðra foreldra og barna þeirra.

 

Dómnefndin er einkar hrifin af því hvernig Kristín Helga Gunnarsdóttir fléttar íslenskan þjóðsagnaarf fimlega inn í söguna, grefur djúpt í gamlar sagnir og skapar skáldsögu sem styðst við sagnirnar og þá staði sem sögurnar eru tengdar. Draugaslóð er auðug saga af líflegum og sterkum persónum sem lesendur trúa á, stíllinn leikandi og fagmannlegur, tilgerðarlaus en þó ávallt fallegur.

 

Draugaslóð segir frá Eyvindi Þórusyni, þrettán ára, sem hefur alist upp hjá ömmu sinni við Elliðavatn, sérkennilegri konu sem er jafnvíg á bifvélaviðgerðir, brúðarkjólasaum og listmálun. Í upphafi sögu flytur móðir hans heim til Íslands frá Ítalíu og til að kynnast drengnum sínum ræður hún sig sem skálavörð á Kili, vitandi hve gífurlegan áhuga Eyvindur hefur á útilegumönnum og öðrum þjóðsagnapersónum. Hann fer með henni og sumarið verður í meira lagi viðburðaríkt. Mikið er lagt á Eyvind en hann stenst hverja raun, líka þá að vera heilt sumar með mömmu sem hann þekkir ekki.

 

Kristín Helga hefur helgað sig skrifum fyrir börn og unglinga í áratug og nær einstaklega vel til barna. Ár eftir ár hafa bækur eftir hana fengið Bókaverðlaun barnanna en atkvæðisrétt þar hafa börn á aldrinum 6-12 ára.“

 

 

Þetta er í fjórða skipti sem verðlaunin eru veitt en þeim er úthlutað annað hvert ár.  Dómnefnd barnabókaverðlaunanna skipaði Oddfríður Marni Rasmussen frá Færeyjum, Vera Lise Rosing Olsen frá Grænlandi og Silja Aðalsteinsdóttir frá Íslandi.

 

Auk Draugaslóðar voru barnabækurnar Apollonia frá Færeyjum eftir Edward Fuglø og Abct frá Grænlandi eftir Julie Edel Hardenberg tilnefndar.

 

Árið 2002 hlaut bókin Sagan af bláa hnettinum eftir Andra Snæ Magnason verðlaunin, árið 2004 bókin Engill í vesturbænum eftir Kristínu Steinsdóttur og Höllu Sólveigu Þorgeirsdóttur og árið 2006 hlaut færeyska bókin Hundurinn, kötturinn og músin eftir Bárð Oskarsson verðlaunin, en hún er komin út í íslenskri þýðingu.

Á myndinni er Kristín Helga ásamt eiginmanni sínum Helga Geirharðssyni.